Szczecin należy do najstarszych miast w Polsce – powstał w VII wieku n.e. jako słowiański gród nad Odrą. W XII i XIII wieku miała miejsce kolonizacja niemiecka. Ludność niemiecka na wieki zdominowała miasto. Prawa miejskie Szczecin otrzymał w 1243 roku. Przez wieki przynależał politycznie i kulturowo do Niemiec (jako stolica Księstwa Pomorskiego, miasto szwedzkie i miasto pruskie). Po II wojnie światowej stał się częścią Polski.
Szczecin jako gród słowiański
Gród słowiański nie był miastem, była to budowla obronna w formie fortu drewniano-ziemnego. W przypadku Szczecina właściwy gród znajdował się na Wzgórzu Zamkowym. Wokół wielu grodów, w tym Szczecina, wykształcały się jednak podgrodzia o funkcjach typowo miejskich (handlowych i rzemieślniczych). Szczecińskie podgrodzie, ulokowane na Podzamczu, było ważnym ośrodkiem handlu rzecznego i morskiego. Rozwój wczesnośredniowiecznego ośrodka miejskiego wiązał się nie tylko z portem, ale także z ważną dla całego plemienia Pomorzan świątynią boga Trygława. Szczecin nie był przy tym głównym ośrodkiem politycznym Pomorzan – o wiele większe znaczenie miał Wolin, a później także Kamień Pomorski. Stanowił jednak najważniejszy ośrodek religijny tego plemienia. W okresie tym Szczecin był niezależny politycznie, tylko na przełomie X i XI wieku znalazł się czasowo pod panowaniem polskich Piastów.
Średniowieczny Szczecin w obrębie Księstwa Pomorskiego
W XII wieku Szczecin ponownie znalazł się przejściowo pod panowaniem polskim. W okresie tym misjonarz z Frankonii, biskup Otto z Bambergu, nawrócił Szczecin i całe Pomorze na chrześcijaństwo. Wkrótce jednak Pomorze uniezależniło się od Polski – Księstwo Pomorskie wraz ze Szczecinem stało się częścią Cesarstwa Niemieckiego. W XII i XIII wieku w Szczecinie osiedlali się masowo Niemcy – ludność słowiańska stopniowo zanikała, dzielnice słowiańskie w mieście istniały jednak aż do końca XV wieku. W 1243 roku Szczecin uzyskał prawa miejskie wraz z organizacją cechową i władzami miejskimi (burmistrz, rada miejska). W okresie tym miał miejsce szybki rozwój gospodarczy miasta – Szczecin stał się jednym z głównych miast Hanzy, potężnego zrzeszenia kupieckich miast bałtyckich. Był jednym z najważniejszych ośrodków handlowych Europy, w tym przede wszystkim kluczowym ośrodkiem handlu rybami. Świadectwem bogactwa miasta jest imponująca architektura gotyku ceglanego.
Szczecin jako stolica Księstwa Pomorskiego
Przez całe średniowiecze trwały walki między Szczecinem a książętami pomorskimi z rodu Gryfitów. Szczecin prowadził też wojny z innymi miastami, zwłaszcza Stargardem. Pod koniec XV wieku książęta pomorscy zwyciężyli Szczecin i przenieśli tu swoją siedzibę. Dopiero wtedy Szczecin stał się stolicą Pomorza Zachodniego. Książęta rozbudowali zamek, dbali też o rozwój kultury i nauki w mieście. W XVI wieku powstało Pedagogium, uczelnia wyższa zbliżona do uniwersytetu. W 1534 mieszczanie szczecińscy przyjęli protestantyzm. Podobnie jak cała Hanza, miasto stopniowo podupadało – wiązało się to z odkryciem Ameryki i zmianą przebiegu europejskich dróg handlowych. W XVI wieku Szczecin był jednak nadal stosunkowo dużym i zamożnym miastem.
Szczecin pod panowaniem szwedzkim
Katastrofą dla Szczecina i całych Niemiec była wojna trzydziestoletnia w pierwszej połowie XVII wieku. W czasie krwawej, długotrwałej wojny religijnej Szczecin poniósł znaczne straty ludnościowe i materialne. Nie podniósł się z głębokiego upadku gospodarczego aż do XIX wieku. W czasie wojny dynastia Gryfitów wygasła, a Pomorze podzielono między Brandenburgię i Szwecję. Aż do 1720 roku Szczecin znajdował się w części szwedzkiej, Brandenburczycy dążyli jednak do zajęcia miasta, co wywoływało wiele konfliktów zbrojnych. Szwedzi nie dbali o oddaloną i ubogą prowincję, co uniemożliwiało powojenną odbudowę Szczecina.
Szczecin pruski
W 1720 roku Szczecin zdobyli władcy przekształconej w Królestwo Prus Brandenburgii. Nie doprowadziło to jednak do szybkiego polepszenia sytuacji gospodarczej. Istniały wprawdzie plany przeniesienia stolicy Prus do z Berlina do Szczecina, nie zostały jednak zrealizowane. Jako ciekawostkę można dodać, że Szczecin miał szansę stać się stolicą Niemiec. Ostatecznie jednak XVIII-wieczny Szczecin przekształcono w pruską twierdzę z potężnym garnizonem. Szczecin żył wtedy z wojska, utrudniało to jednak rozwój handlu i przemysłu. Istniały jednak oznaki ożywienia gospodarczego związane z osadnictwem protestantów wygnanych z Francji.
Szczecin w zjednoczonych Niemczech
W 1870 roku miało miejsce zjednoczenie Niemiec. Doprowadziło to do boomu gospodarczego w mieście. Szczecin stał się jednym z największych ośrodków przemysłu morskiego na świecie, budowano tu m.in. słynne transatlantyki i większość niemieckich okrętów wojennych. Zniesiono twierdzę, co umożliwiło szybką rozbudowę miasta. Powstało imponujące założenie urbanistyczne na planie gwiazdy, złożone z XIX-wiecznych kamienic. Zabudowę tego okresu cechuje obfitość terenów zielonych i szerokie bulwary w stylu paryskim. Po I wojnie światowej przemysł morski załamał się, a Wielki Kryzys doprowadził do przejęcia władzy przez nazistów.
Szczecin w PRL i III RP
W czasie II wojny światowej znaczna część zabudowy miasta uległa zniszczeniu. Po II wojnie światowej zniszczone miasto przekazano Polsce, a ludność niemiecką wysiedlono. Odbudowa była powolna, Szczecin stał się jednak ważnym ośrodkiem przemysłu PRL. Liczba ludności w tym okresie szybko wzrastała. Po przemianach ustrojowych i gospodarczych w 1989 roku miasto znów znalazło się w przejściowym kryzysie. Został on jednak szybko przezwyciężony dzięki rozwojowi handlu z Niemcami i integracji Europejskiej.
